Urzeczeni nadwiślańskim Urzeczem. Niezwykli mieszkańcy nad brzegiem rzeki

Urzecze położone jest w północnej części Doliny Środkowej Wisły. Znajduje się w województwie mazowieckim, w nadwiślańskich częściach powiatów: otwockiego, garwolińskiego, piaseczyńskiego i samej Warszawy - w dzielnicach: Mokotów, Wilanów, Wawer i Praga Południe.

W obrębie stolicy znajduje się wciąż wiele dawnych przysiółków i wsi dawnego Urzecza, należą do nich: Siekierki Wielkie i Małe, Augustówka, Nadwilanówka, Nadwiślanka, Kępa Wilanowska i Nadwiślańska, Zawady, Bartyki, Kępa Zawadowska, Kępa Holenderska, Olędry Zawadzkie, Sucha i Trawa.

Mikroregion. Urzecze
Na ukształtowanie się odrębnej tożsamości kulturowej mikroregionu miało wpływ niezwykle wiele różnego rodzaju czynników zewnętrznych począwszy od odmienności w sposobie ubioru, charakterystycznym budownictwie a skończywszy na gospodarce nadwiślańskiej i samej rzece, która była dla mieszkańców swoistym „oknem na świat”. Najpewniej to właśnie Wisła i pewnego rodzaju izolacja geograficzna jej pradoliny przyczyniły się do powstania swoistej regionalnej wspólnoty z wyraźnym poczuciem odrębności względem ludzi zamieszkujących tereny w dalszej odległości od rzeki.

Specyfika życia na tych terenach, które należały do stricte obszarów zalewowych jak i sama wielokulturowość jego mieszkańców sprawiły, że tutejsza kultura wyróżniała się szeregiem wielu odrębnych cech. Tutejsze domostwa posiadały chruściane płoty, groble, wały ochronne, poldery, nasadzenia wierzb i topoli oraz liczne bindugi, do których prowadziły trytwy tj. specjalnie pobudowane na mokradłach drogi. Krajobrazowi Urzecza dodawały uroku również liczne wiatraki. Wpływ na ową odrębność mieli również oryle - nadwiślańscy flisacy, rybacy, piaskarze oraz osadnicy olęderscy, którzy pojawili się na tym terenie na początku XVII w.

Zobacz również: Na piknik czy nad wodę? 20 miejsc na weekendowe, krótkie wycieczki [PRZEGLĄD]

Przyjezdni

Osadnicy Olęderscy z: Holandii, Niemiec i Pomorza kolonizowali te tereny w myśl idei reformatorskimi ruchów protestanckich jak również emigracją ze swoich starych krajów w obawie przed prześladowaniami menonitów. Dodatkowo ze względu na panujące trudne tu warunki, częste powodzie i wylewy Wisły tym bardziej chętnie osiedlano ich na tych obszarach ze względu na fakt, że byli oni świetnie obeznani z takimi kaprysami dzikiej przyrody.
Uważano ich za niekwestionowanych liderów w zagospodarowywaniu wszelkiego rodzaju nadwiślańskich nieużytków. Meliorowali i osuszali podmokłe tereny, budowali groble i rowy melioracyjne, sadzili wierzby oraz budowali funkcjonalne budynki, które były sytuowane na terpach - pagórkach.
To właśnie osadnicy olęderscy skolonizowali całe nadwiślańskie Urzecze. Największy rozkwit ich osadnictwa przypadł na koniec XVIII i I poł. XIX w.
Mieszkali po obydwu stronach rzeki, na: Saskiej Kępie, Kępie Gocławskiej, w Miedzeszy-nie, Skrzypkach, Falenicy, Błotach, Świdrach Małych i Wielkich, na Kępie Zielenieckiej, w Gassach, Ciszycy, Czernidłach, na Kępie Oborskiej, Kępie Okrzewskiej, Kępie Falenickiej, Kępie Latoszkowej, Kępie Zawadowskiej, Kępie Wilano-wskiej i Siekierkach

Flisacy W tym czasie Wisła była największą i najważniejszą arterią komunikacyjną, o wielkim potencjale handlowym. Dlatego też znaczna część mieszkańców Urzecza parała się organizacją spławu rozmaitych towarów, w tym m.in. zboża i drewna z nieodległej Kołbielszczyzny, a nawet soli z Wieliczki. Trudniących się handlem Wiślanym flisaków nazywano powszechnie na Urzeczu orylami. Posługiwali się oni nawet swoją odrębną gwarą, posiadali charakterystyczne, funkcjonalne ubiory oraz mieli własną wewnętrzną strukturę organizacyjną, tak jak miało to miejsce w typowych cechach rzemieślników miejskich lub na wzór marynarki handlowej, gdzie obok szeregowych flisaków funkcjonowała grupa: retmanów, szyprów i sterników. Rzeką kursowały: baty, szkuty i berlinki, które często postojowały na licznych tu bindugach. O częstotliwości i sile kontaktów Urzeczan z flisakami wiślanymi świadczą najlepiej tutejsze domostwa, które wznoszono z drewnianych bali transportowanych Wisłą aż z południa Polski.

Dżungla Urzecza

Okoliczne nadrzeczne wierzbowo-topolowe łęgi w pełni sezonu wegetacyjnego przypominają gęstą, tropikalną dżunglę w egzotycznej Amazonii.
Siedliskiem tych lasów są piaszczyste aluwia Wisły, a więc obszary poddawane regularnym zalewom. Stałym elementem łęgu wierzbowego jest wierzba biała, wierzba krucha oraz krzewy. Runo lasu porasta mozga trzcinowa, trzcina pospolita, rzepicha zimnowodna, żywokost lekarski, a na skraju ww. drzewostanu porastają festony chmielu, kanianek i kielisznika.

Zobacz również: Dar Mazowsza. Największa drewniana łódź na Wiśle. Wygląda jak 500 lat temu. W rejs można ruszyć za darmo [ZDJĘCIA]

Łęg topolowy znajduje się na tarasie zalewowym rzeki nieco wyżej. Jego podłoże stanowi drobnoziarnisty piasek oraz glina. Wśród drzew królują: topole białe, czarne, szare i osiki. W stosunkowo rzadkiej warstwie krzewów przeważa czeremcha zwyczajna, porzeczka czerwona i trzmielina zwyczajna. W bujnym runie łęgu topolowego odnajdziemy między innymi: kruszyczka szerokolistnego, bluszczyka kurdybanka, przytulię czepną, podagrycznika pospolitego oraz pokrzywę zwyczajną.

Wierzbowo-topolowy las łęgowy, który porasta Urzecze jest dużym ekosystemem, gdzie żyje wiele gatunków zwierząt: wydry, bobry, piżmaki, rzęsorki, karczowniki i szczury wodne, ok. 300 gatunków ptaków: rybitwy, czarne, czaple siwe, zimorodki, jaskółki brzegówki, pliszki siwe, broźce piskliwe, kormorany czarne, remizy, orły bieliki, dzięcioły zielone, muchołówki szare, słowiki rdzawe, kanie rude i czarne, w tym wiele zagrożonych w Europie i Polsce. Do najbardziej rzadkich gatunków, których liczebność na całym terytorium Polski nie przekracza 50 należą: rybitwa białowąsa, kulon, mewa mała i mewa czarnogłowa.

Dzikie łęgi Urzecza należą obecnie do najbogatszych w gatunki zwierząt (ok. 300 gatunków) i roślin środowisk leśnych w UE, będącym równorzędnym odpowiednikiem lasów deszczowych strefy tropikalnej w Ameryce Południowej i Afryce. W łęgu znajduje schronienie przeszło 60 proc. wszystkich gatunków ptaków śródlądowych naszego kontynentu. Urzecze było i jest wciąż nadal doskonałym przykładem możliwości udanego współdziałania człowieka i dziką naturą w szeroko pojętych aspektach możliwości zrównoważonego kształtowania się oblicza terenów zalewowych.